zaterdag, januari 13, 2018

Tuinbouw Ondernemersprijs 2018


De Lepelaar, Sint Maarten

Duurzaamheid loopt als een rode draad door ons bedrijf

Op het vlakke land van Noord-Holland, tussen gras, kool en bloembollen, ligt biologisch dynamische bedrijf De Lepelaar. Het bijzondere bedrijf heeft zich in ruim 45 jaar ontwikkeld van een klein initiatief tot vollegrondskwekerij en glastuinbouwbedrijf van meer dan 70 ha. Oprichter Jan Schrijver en zijn vrouw Inge willen op weg naar duurzaamheid een relatie aangaan met de natuur. Hun opvolgers vervolgen die missie en combineren principiële waarden met moderne methoden.  

Wie kon in 1971 bedenken dat de biologische land- en tuinbouw nog eens zo’n belangrijke rol zou spelen binnen de samenleving? Jan Schrijver waarschijnlijk niet. Hij startte zijn bedrijf vanuit de fundamentele visie dat het ecosysteem onder druk kwam te staan, waardoor een verstoring van de planten- en dierenwereld optrad. De duurzaamheidsfilosoof was destijds nog een roepende in de woestijn, tegenwoordig vallen de keiharde feiten niet meer te ontkennen.
“Er waren tijden dat mensen van heinde en verre met het openbaar vervoer naar De Lepelaar kwamen om hun voorraden biologische groenten in te slaan”, vertellen zijn zoon Reinout Schrijver en zijn medevennoot Joris Kollewijn. Deze twee zijn inmiddels mede-eigenaar geworden van het grootste deel van het onroerend goed.


Vruchtbare bodem
Duurzaamheid is een thema waar deze ondernemers vanuit hun intrinsieke waarden mee zijn vergroeid. Een biologisch dynamisch bedrijf drijft op dit uitgangspunt, waarbij werken aan de bodemvruchtbaarheid de belangrijkste opgave is.
Het bedrijf werkt bijvoorbeeld met een teeltplan van zeven jaar. Twee jaar daarvan krijgt de bodem rust. Dan groeit er grasklaver of luzerne. Daarna volgen afwisselend peen aardappelen, kool, bieten, en andere tuinbouwgewassen. “We telen bij voorkeur gewassen die passen bij het jaargetijde, of gewassen die met weinig energie kunnen groeien”, legt Kollewijn uit.

’Wij bestaan dankzij de wisselwerking tussen natuur, mens en dier’

“Biologisch dynamisch gaat nog een stapje verder dan alleen biologisch”, vervolgt Schrijver. “Wij gebruiken natuurlijke meststoffen die we prepareren met kruidenmengsels om de omzetting en opname van mest in de bodem te bevorderen. Dit verhoogt de bodemvruchtbaarheid en maakt de planten die daar groeien sterker en weerbaarder.
Onze visie is dat je in de tuinbouw ‘natuur-inclusief’ behoort te denken. Wij hechten er grote waarde aan dat de grutto, kievit, en scholekster op ons land kunnen broeden en een kans hebben te overleven.” Niet voor niets koos Jan destijds voor de bedrijfsnaam ‘De Lepelaar’, omdat deze vogel dreigde te verdwijnen.

Samenwerking gelijkgestemden
Het bedrijf zoekt zoveel mogelijk naar samenwerking met gelijkgestemde ondernemers die kringlopen kunnen sluiten. Zo werkt het samen met biologische veehouderij de Buitenplaats en biologisch bollenbedrijf Huiberts voor de uitwisseling van goederen en diensten. De koeien eten bijvoorbeeld het afval van kool en leveren weer mest voor de akkers. Het netwerk groeit gestaag met schapenhouders en een paardenhouderij.
Eind jaren negentig is een bijzondere samenwerking ontstaan tussen De Lepelaar en Bejo Zaden uit Warmenhuizen voor de ontwikkeling van een goed assortiment biologische rassen. Op één van de percelen doet het veredelingsbedrijf teeltproeven. Ook andere veredelaars mogen er hun biologische assortiment testen.
De biodiversiteit wordt gestimuleerd door langs de akkers randen aan te leggen waar veel verschillende kruiden en bloemen bloeien. Dat ziet er niet alleen heel aantrekkelijk uit, maar het heeft een positief effect op nuttige insecten en vogels.

Van directe afzet naar coöperatie
In de beginjaren leverde De Lepelaar aan groepen consumenten en winkels. Sinds 1980 zijn er twee coöperaties opgericht waar het bedrijf lid van werd. De laatste jaren zijn Udea in Veghel en Odin in Geldermalsen de grootste afnemers, die op hun beurt supermarkten en speciaalzaken beleveren.
Het rechtstreeks leveren aan winkels is dus voorbij. Wél heeft het bedrijf nog een winkel aan huis, die druk wordt bezocht. “We leveren veel aan consumenten in de Randstad”, legt Schrijver uit. Het zijn vaak de iets beter verdienende consumenten die voor biologisch kiezen. Aangezien deze groep relatief weinig nadelen heeft ondervonden van de economische crisis heeft De Lepelaar weinig last gehad van omzetdaling in die jaren.
Daarentegen heeft het bedrijf ook mindere tijden doorgemaakt. Tussen 1980 en 1990 waren zware tijden voor de Lepelaar en haar afnemers. In die tijd heeft de familie door kunnen gaan dankzij toenemende vraag uit het buitenland. Die tijd ligt inmiddels ver achter hen.

Gestage groei
De Lepelaar heeft door de jaren een gestage groei doorgemaakt. Het is een zeer arbeidsintensief bedrijf, met negen vaste medewerkers en rond de tien scholieren die een handje helpen. Het team kan cursussen volgen om hun vaardigheden te verbeteren.
De familie heeft een warme band met de Warmonderhof in Dronten, de MBO opleiding voor biologisch-dynamische landbouw. Stagiaires, ook uit het buitenland, zijn er meer dan welkom. Zo ook Joris Kollewijn, die als zeventienjarige binnenkwam en nooit meer vertrok. “Instappen was voor mij niet moeilijk”, vertelt hij. Op jonge leeftijd kwam hij al in aanraking met de biologisch dynamische teelt via zijn ouders. Een eigen bedrijf was zijn grootste droom.
Reinout is al zijn hele leven verweven met het familiebedrijf, maar is er sinds twee en een half jaar daadwerkelijk werkzaam. “Ik sta nog twee dagen in de week voor de klas als natuurkundeleraar. De afwisseling tussen bedrijf en onderwijs vind ik prettig.”

Groot materieel
Met de groei van het bedrijf heeft automatisering zijn intrede gedaan. “Die groei was nodig voor de commerciële kant van de onderneming, maar ook om voldoende ruimte te hebben voor vruchtwisseling”, legt Kollewijn uit. Het duurt twee jaar voordat een nieuw perceel geschikt is voor de biologische teelt. In die tijd kiest hij voor gewassen en meststoffen die de bodem verbeteren. Gezond bodemleven ligt immers ten grondslag aan de teelt.

‘We telen bij voorkeur gewassen die passen bij het jaargetijde of weinig energie vragen’

Voor bewerking van de grond is groot materieel nodig. Kollewijn: “We hebben bijvoorbeeld tractoren nodig, maar liefst voortgedreven op elektriciteit. Die zijn er nog niet.” Wel heeft hij een ‘wiedbed’ in bestelling, aangedreven op zonne-energie.
De Lepelaar wil energieneutraal telen. Dat is het bedrijf aan haar stand verplicht. De nieuwe bedrijfshal uit 2014 heeft zonnepanelen gekregen. Hierdoor kan het bedrijf al voor 70% in haar elektriciteitsbehoefte voorzien en het streeft er naar om over een aantal jaren energieneutraal te produceren.
“Ons bedrijf heeft bestaansrecht dankzij de wisselwerking tussen natuur, mens en dier. Die balans is belangrijk. Wij moeten daarin een voorbeeld geven. Wij juichen het toe dat steeds meer bedrijven omschakelen naar biologisch en het contact met consumenten herstellen, want zij vragen naar een gezond product.”


Oordeel van de jury
De jury vindt dat de Lepelaar vanaf het begin een consistent uitgevoerde, sterke bedrijfsfilosofie en lange termijn visie heeft op de biologisch dynamische teelt. De ondernemers zijn echte voorlopers en voortrekkers van de sector, want zij laten zien dat deze teelttechniek tot goede resultaten leidt. Het gaat goed, want de schaalvergroting in deze sector is zeer bijzonder. Met hun visie brengen de ondernemers gedachten op gang in de reguliere tuinbouw. De voedingstuinbouw schuift steeds verder op in de richting van de biologische teelt en kan nog meer leren van de principes over rentmeesterschap: we moeten onze aarde goed achter laten voor de volgende generatie. Het bedrijf is sterk in samenwerking met andere biologische bedrijven en veredelingsbedrijven voor ‘beheersing van de kringloop’, maar ook binnen keurmerk Demeter. Dit alles om steeds verder te komen met de ontwikkeling van de biologisch-dynamische land- en tuinbouw.

De Lepelaar is voorgedragen door Bejo Zaden, ondersteund door Triodosbank en Stichting Demeter.

Geen opmerkingen: